İnsanlık tarihi, yine Anadolu’da yazıldı!
Arkeoloji, Türkiye’nin Batı ile rekabet edebildiği belki de yegane bilim dalıdır. Ülkemizin arkeoloji ve eski eser politikasını belirleyen Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Türkiye kazılarına daha fazla destek olmaya, tarihine ve kültürüne daha fazla sahip çıkmaya başladı.
Ülkemizde 2018’de gerçekleştirilen 200’ü aşkın kazıda antik kentler, höyükler, mezarlıklar, tümülüsler, kurganlar ve mağaralar kazıldı; çok önemli keşifler yapıldı ve bulgular açığa çıkarıldı.
2018’de öne çıkan 10 kazı ve tarih yazan buluntular…
MASYA-HARŞENA KALESİ VE KIZLAR SARAYI / 14. YÜZYIL OSMANLI SOKAK DOKUSU
2009’dan beri Doç. Dr. E. Emine Naza-Dönmez tarafından İstanbul Üniversitesi adına kazılan kalede, Erken Osmanlı Dönemine tarihlendirilen bir sokak dokusu ortaya çıkarılmıştır. Sokak dokusunun kenarında bulunan tabhaneli-zaviyeli bir yapı kalıntısının Evliya Çelebi’nin Amasya’yı ziyareti sırasında bahsettiği, günümüze ulaşamayan Yıldırım Han Camii olabileceği düşünülmektedir. Bu önemli keşif, Anadolu Türk tarihinde anılan, ancak bugün ortada olmayan kayıp yapılarımızın arkeolojik araştırmalarla bulunabileceğine işaret etmektedir.
AMASYA- OLUZ HÖYÜK / MÖ 5. YÜZYIL PERSLERIN ANADOLU MERKEZI
Önceki sezonlarda Perslere ait taş döşeme yol, sütun kaideleri ve ateşgede kalıntılarının keşfedildiği Oluz Höyük’te, 2018 dönemi çalış- malarında Apadana (taht salonu / kabul salonu) olduğu düşünülen ünik bir yapı bulundu.
Kazısı henüz tamamlanmamış olan Apadana’nın taş kaideleri üzerinde yükseldiği anlaşılan ağaç dikmelerin, ahşabın organik bir madde olması nedeniyle zaman içinde yokolduğu anlaşılmaktadır. Ateşgede, kutsal yol ve yeni bulunan Apadana, Oluz Höyük’ün mimari tasarımı, kent dokusu ve karakteri ile Persler tarafından Anadolu’da kurulmuş en önemli yerleşme olduğuna işaret etmektedir.
İSTANBUL-HAYDARPAŞA / MÖ 4. YÜZYIL GARDA YATAN TARIH
Haydarpaşa Garı’ndaki rehabilitasyon çalışmaları sırasında rayların geçtiği alanlarda İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından yapılan kazılarda çok katmanlı bir sahil yerleşimine ait kalıntılar bulundu. Osmanlı, Bizans ve Roma dönemi kalıntılarının açığa çıktığı alanda cephesi çok düzgün işlenmiş kesme taşlarla inşa edilmiş anıtsal bir duvar dikkati çekmektedir.
Bugüne değin küçük bir bölümü ortayav çıkarılan duvarın işlevi henüz belirlenemezken, Megaralılar tarafından Byzantion’dan (İstanbul) önce kurulmuş olduğuna dair efsaneler bulunan Kalkhedon (Kadıköy) kenti ile bir bağlantısının olup olmadığı hususu da henüz açık değildir.
ORDU-KURUL KALESİ / MÖ 1. YÜZYIL KYBELE’DEN SONRA DIONYSOS
Geçen yıllarda kale duvarlarındaki bir niş içinde bulunan Kybele heykeli ile gündeme gelen Kurul Kalesi’nde yeni heykelller keşfedildi. Ordu Müzesi başkanlığında, Prof. Dr. Yücel Şenyurt danışmanlığında devam eden kazıların 2018 dönemi çalışmalarında Dionysos heykeli ile Pan figürü açığa çıkarıldı. Kybele ile birlikte düşünüldüğünde yeni bulunan heykeller, Geç Hellenistik Dönem (MÖ 1. yüzyıl) kalesi olan Kurul’da dinsel törenler yapıldığına işaret etmekte.
VAN-ERCİŞ / 400 BİN YIL ÖNCE PALEOLITIK KALINTILAR…
Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nden Doç. Dr. İsmail Baykara başkanlığında Van İli Erciş İlçesi Meydan Dağı Bölgesi’nde gerçekleştirilen arkeolojik yüzey araştırmalarında, Paleolitik dönem insanlarına ait geçici kamp yerlerine ait kalıntılar keşfedildi. İnsanların henüz avcılık ve toplayıcılık yaptığı uzun bir süreç olan Paleolitik döneme ait sözkonusu kalıntılar içinde oval silindir çadırları çevreleyen taşlar ile obsidyen (volkanik cam) aletler bulunuyor. Kalıntılar, bölgenin 400 bin yıl önce ıssız olmadığını kanıtlaması bakımından oldukça önemli.
BAYBURT-BAYBURT KALESİ / 6. YÜZYIL TARIHȊ KILISEDEKI YAZIT
Bayburt Müze Müdürlüğü başkanlığında Bayburt Kalesi’nde gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sırasında yapılan arkeolojik kazılarda, Roma yerleşimine işaret eden yazıt parçası ortaya çıkarıldı. Kale içindeki 11. yüzyıla tarihlenen bir kilisenin duvarında saptanan yazıtın 6. yüzyıla ait olduğu düşünülü- yor. Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde epigrafik bulgulara sıkça rastlanmaması, buluntunun önemini arttırmakta.
ŞANLIURFA-SİVEREK / MÖ 8. – 7. YÜZYIL YENI ASSUR’UN KAYA TAPINAĞI
Şanlıurfa’nın Siverek ilçesinde yasadışı kazılar sonucu keşfedilen bir alanda, Şanlıurfa Müze Müdürlüğü tarafından yapılan kurtarma kazılarında Yeni Assur Dönemi’ne ait ana kayaya oyularak yapılmış bir tapınak keşfedildi. Galerilerden oluşan tapınağın duvarına boyalarla freskolar resmedilmiştir. Kamuoyuna, Ay Tanrısı Sin Tapınağı olarak yansımasına karşın, Güneş Tanrısı Şamaş ve Tanrıça İştar’ın resmedilmiş olduğu tapınağın, sözkonusu bu tanrılardan birine ait olma ihtimali de bulunmaktadır. Sin Tapınağı, kayaya oyulmuş olması ve duvar resimleri ile Anadolu’nun tek örneği durumundadır.
BURSA-İZNİK / 13. YÜZYIL ORHAN GAZI DÖNEMI HAMAMI
14. yüzyılda Orhan Gazi tarafından yaptırıldığı düşünülen tek kubbeli bir hamam ortaya çıkarıldı. Bölgedeki kazı çalışmalarının devam etmesi, Anadolu topraklarında kaybolmuş Türk eserlerinin keşfedilmesi açısından oldukça önemli.
İSTANBUL-SUR-U SULTANİ / 6. – 7. YÜZYIL BIZANS’IN ASLANLI MERMERI
Topkapı Sarayı’nı çevreleyen surların Cankurtaran bölü- münde gerçekleştirilen kazılar sırasında Aya Yorgi Kilisesi’nin bulunduğu mevkiide aslan protomlu mermer friz parçası keşfedildi. Bir Erken Bizans (6.-7. yüzyıllar) yapısından söküldüğü anlaşılan parçanın devşirme olarak Geç Bizans (11.-12. yüzyıllar) ya da Erken Osmanlı Dönemi’nde (15. yüzyılın ikinci yarısı) yapıya taşındığı düşünülmekte. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin gerçekleş- tirdiği kazılarda açığa çıkan eserin Latin istilasından (1204) kurtulmuş nadir eserlerden olduğu anlaşılmaktadır.
